نگاهي به زندگي «محمد حسن الحاسب ا لكرجي» پيشرو مهندسي ايران

خبرگزاري دانشجويان ايران - تهران سرويس: علمي جشنواره ملي دانشجويان برگزيده سال مهندسي عمران با بزرگداشت «محمد حسن حاسب كرجي» حكيم و رياضيدان نام‌آور و پيشرو مهندسي ايران، 26 ارديبهشت ماه جاري در تهران برگزار مي‌شود. به گزارش خبرنگار «علمي» خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا)، محمدبن حسن حاسب كرجي از حكما و رياضيدانان گرانقدر و مهندسان بزرگ ايران در اواخر سده چهارم و اوايل سده پنجم هجري است. كرجي از اهالي كرج بود و در شهر ري تحصيل كرد و سپس به بغداد رفت و در آنجا شهرت يافت و بالاخره به زادگاه خويش بازگشت. كرجي در علم حساب و جبر داراي تحقيقات و نوشته‌هاي مهمي است. وي در پايه‌گذاري اصولي در جبر، ريشه‌يابي اعداد و حل معادلات نقش مهمي را در تاريخ علم ايران و جهان داراست. در زمينه علوم كاربردي و مهندسي نيز كرجي صاحب نظريات نو و نوشته‌هاي ارزنده‌اي مي‌باشد. شماري چند از كتاب‌ها و نوشته‌هاي مهم كرجي كه تنها معدودي از آنها يافته شده‌اند، عبارتند از «البديع»، «الفخري»، «الكافي في الحساب»، «مختصر في الحساب و المساحت»، «علل الحساب و الجبر و المقابله»، «في الحساب الهند»، «في الاستقراء»، «نوادر الاشكال»، كتاب «الدوز» و كتاب «الوصايا». اثر برجسته حاسب كرجي در زمينه مهندسي كتاب «العقود و الابنيه» است كه در زمينه خانه سازي و پل سازي و قلعه سازي و كندن كاريز نوشته شده و تنها نامي از آن بر جاي مانده است. يكي ديگر از كتاب‌هاي گران‌سنگ وي، «انباط المياء الخفيه» (استخراج آب‌هاي پنهاني) در زمينه آب شناسي ، خاك و زمين شناسي، نقشه‌برداري، كندن كاريز و چاه است كه آن را بايد از ارزنده‌ترين آثار تاريخ علم و مهندسي به شمار آورد. گزيده‌هايي از كتاب استخراج آب‌هاي پنهاني حاسب كرجي در زير مي‌آيد: «زمين با تمام كوه‌ها و دشت‌ها و پستي و بلندي‌هايش كروي شكل است. هر جزء از اجزاء به سوي كره زمين كشيده مي‌شود ... هر چند سنگين‌تر باشد اين ميل به مركز بيشتر است ... و همچنين است حال بناها و مكانهايي كه از سطح زمين بلندترند، كه فرو افتادن آن و ويران شدن آنها نتيجه همان مركز طلبي آنها و كرويت گونه‌يي زمين است. ــ خدا آب را چنان آفريد كه بيشتر شكافها و رگهاي درون زمين را پر كند و مازاد آن در دريا سرازير گردد، بنابراين بايد منبع و منشاء بيشتر آبها از برف و باران و تبديل آب به هوا (بخار) و هوا به آب باشد. ــ هيچ آب جاري و يا جوشنده‌اي در سطح زمين يا در شكم آن وجود ندارد مگر آن كه فاصله منبع آن از مركز زمين دورتر از فاصله محلي باشد كه بر سطح زمين ظاهر مي‌شود و جاري مي‌گردد يا فوران مي‌كند. وضع آب چشمه به هيچ وجه غير از اين نمي‌تواند باشد. ــ هنگام زلزله چشمه‌ها فوران مي‌كند و در بعضي مواقع چشمه‌هاي تازه پديدار مي‌شود و يا آن كه محل چشمه‌ها از جايي به جاي ديگر منتقل مي‌شود. علت اين امر آن است كه در زير زمين رگه‌هايي است كه آب از آنها عبور مي‌كند و از چشمه‌هاي روي زمين بيرون مي‌آيد و خاكهايي كه در اطراف اين رگه‌ها قرار دارند، سخت (غيرقابل نفوذ) هستند. اگر زمين لرزه‌هايي كه بر اثر خروج بخارهاي متراكم شده زير زمين ايجاد مي‌شوند، با مجراي اين چشمه‌ها برخورد كند و در خاك آن خلل و فرج ايجاد كند و براي آب روزنه‌هايي مي‌ايد و مجراي اولي قطع مي‌گردد، چه بسا كه اين بخار مخزن آبهاي حبس شده در زير زمين را بشكافد و برايشان بر سطح زمين راهي باز كند و در نتيجه چشمه‌اي تازه ايجاد شود، اين امر بسيار ديده شده است» .

نقش تالاب ها در تصفيه جو زمين

ايرنا: دانشمندان در جديدترين بررسى هاى خود به اين نتيجه رسيده اند كه درختان و درختچه هاى دولپه اى كه در كرانه ها و تالاب ها مى رويند مى توانند نقش موثرى در كاستن از كربن موجود در جو زمين و تعديل دماى محيط ايفا كنند. اما خبر نگران كننده در اين زمينه آن است كه شمار تالاب ها در نقاط مختلف سياره زمين به نحو فزآينده اى در حال كاهش است. جنگل هاى تالابى در بخش هاى كرانه اى و ساحلى بسيارى از مناطق حاره رشد مى كنند و نظير همه انواع گياهان از طريق فرايند فتوسنتز كربن موجود در جو را به اكسيژن تبديل مى كنند و در هنگام از بين رفتن و تجزيه شدن نيز به مواد معدنى مفيد در خاك مى افزايند. اما از آنجا كه ريشه هاى اين درختان و درختچه ها و نيز خاكى كه در آن جاى دارند دائماً با امواج شسته مى شوند بخش زيادى از كربن آلى آنها به اقيانوس ها سرريز مى شود. يك گروه از پژوهشگران در دانشگاه ايالتى فلوريدا به سرپرستى «تروستن ديتمار» ميزان كربن آلى كه از تالاب ها در مناطق ساحلى برزيل به اقيانوس سرريز مى شود را اندازه گيرى كرده و بر اساس محاسبات خود و با تكيه به تخمين هاى مناسب نتيجه گرفته اند كه جنگل هاى تالابى در سطح جهان در حدود ۱۰ درصد از كربن آلى را كه به درون آب اقيانوس ها سرريز مى شود، تامين مى كنند. به نوشته محققان دانشگاه فلوريدا كه نتايج بررسى هاى خود را در نشريه علمى Global Biochemical Cycles (چرخه هاى جهانى زيست-شيميايى) منتشر ساخته اند اين حجم عظيم از كربن معادل حجم كربنى است كه سالانه از طريق رودخانه آمازون، يعنى بزرگترين رودخانه جهان، به درون اقيانوس ريخته مى شود. نكته مهم در مورد كربن آلى توليد شده به وسيله جنگل هاى تالابى آن است كه اين نوع كربن از مولكول هايى درست شده است كه به شدت در برابر تجزيه شدن مقاوم اند. به اين ترتيب اين نوع كربن ها مى توانند مدت هاى طولانى در آب اقيانوس باقى بمانند و به صورت دى اكسيد كربن به جو زمين بازنگردند. اين بدان معناست كه جنگل هاى تالابى به صورت موثرى مى توانند كربن مضر موجود در جو زمين را جذب كنند و آن را به صورت كربنى غيرمضر به محيط زيست تحويل دهند و به اين ترتيب در تصفيه جو زمين از گازهاى گلخانه اى سهم موثرى ايفا كنند.

عدم مدیریت عامل نابودی جنگل ها

واحد خبر پايگاه ملي داده هاي علوم زمين کشور - گزارشات نشان مي دهد که تنها 5 درصد از جنگلهاي گرمسيري جهان به صورت

پايدار تحت مديريت و بهره برداري مي باشند وبقيه جنگلهاي طبيعي در معرض نابودي قرار دارند. به گفته مقامات آگاه سالانه 12 ميليون هکتار از جنگلهاي جهان در حال نابودي است. يکي از مهمترين عوامل تخريب جنگلها استفاده انسان براي مقاصد کشاورزي مي باشد. علاوه بر كشاورزي و مشكلات توسعه، ميليون‌ها هكتار ديگر در اثر قطع غيرقانوني درختان و استفاده بد از زمين روبه نابودي است.اين گزارش كه تحت عنوان "وضعيت مديريت جنگل‌هاي استوايي در سال "2005 منتشر شده نشان مي‌دهد در اين زمينه كه جنگل‌ها مي‌توانند بدون آنكه نابود شوند بازدهي اقتصادي قابل توجهي داشته باشند، يك نوع عدم درك جمعي وجود دارد. بر طبق اين گزارش هم اكنون در كشورهايي مانند نيجريه و فيليپين جنگل‌هاي طبيعي نسبتا كمي باقي مانده است. در ساير كشورها مانند ليبريا و جمهوري دموكراتيك كنگو، پيشرفت در زمينه حفاظت از جنگل‌هاي گرمسيري در اثر درگيري و جنگ مختل شده است. در بسياري از موارد قول دولت‌ها براي حفاظت از اين جنگل‌هاي باراني با آنچه عملا صورت مي‌گيرد همخواني ندارد. بعد مثبت قضيه اين است كه در كشورهايي مانند بوليوي، غنا و برزيل، پيشرفت‌هايي در توسعه شيوه‌هاي بهره‌برداري پايدار، مانند برداشت چوب از جنگل بي‌آنكه به نابودي آن منجر شود، حاصل شده است. دانكن پور از نويسندگان اين گزارش گفت "خبرهاي خوبي" وجود دارد اما "خيلي شكننده است. اين خبرها نشان‌دهنده مسير درست حركت است. اما نمي شود گفت كه در عمل چنين مسيري طي خواهد شد." الستر ساري، ديگر نويسنده اين گزارش، گفت 36 ميليون هكتار از جنگل هاي باراني اكنون به درستي مديريت مي‌شوند. اين رقم در سال 1988تنها كمتر يك ميليون هكتار بود كه نشانگر پيشرفت خوبي است.

جستجوی حیات در دیگر منظومه های شمسی ، دودهه دیگر آغاز می شود

واحد خبر پايگاه ملي داده هاي علوم زمين کشور – بي بي سي: منجمان تخمين مي زنند که از ميان تقريبا صد سياره اي که تاکنون در کهکشان راه شيري کشف شده است، در حدود پنجاه سياره مشابه زمين با شرايط بالقوه براي پيدايش حيات وجود داشته باشد. دانشمندان مي گويند که تلسکوپ هاي فضايي تا 15 سال ديگر خواهند توانست براي حل معماي وجود حيات در اين سيارات، به رصد و مطالعه آنها بپردازند. اخترشناسان طي سال هاي اخير بيش از صد سياره را که در مدار ستاره هاي ديگري غير از خورشيد (ستاره منظومه شمسي) مي گردند يافته اند. کليه اين سيارات کرات عظيم الجثه اي مانند مشتري هستند که امکان رشد و نمو موجودات زنده در آنها وجود ندارد. اما نظريه هاي علمي به ما مي گويد که سياراتي مشابه زمين نيز در جهان وجود دارد. با اين حال کرات مشابه زمين کوچکتر از آن هستند که با تلسکوپ هاي فعلي قابل رويت باشند. پروفسور بري جونز از دانشگاه آزاد بريتانيا مي گويد که در حدود نيمي از تقريبا صد منظومه اي که تاکنون در کهکشان راه شيري کشف شده است مي تواند شامل کراتي حاوي آب مايع و احتمالا حيات باشد. وي گفت: "ما مسلما انتظار داريم که اين کرات از لحاظ حجم و جرم، چيزي شبيه زمين باشند، داراي اتمسفر نسبتا غليظي باشند، داراي اقيانوس و قاره باشند، و احتمالا ميزبان موجودات زنده باشند." تيم آقاي جونز براي محاسبه شمار احتمالي سيارات قابل سکونت، به کمک آنچه درباره چگونگي شکل گرفتن سيارات و شرايط لازم براي پيدايش حيات مي دانيم، از مدل سازي رايانه اي استفاده کرده است. در حال حاضر اين تنها يک نظريه است، اما تا اواسط دهه بعدي، اخترشناسان بايد به فن آوري لازم براي جستجوي مستقيم کرات مشابه زمين دسترسي يافته باشند. نسل تازه تلسکوپ هاي فضايي گازهاي منتشره از موجودات زنده در اتمسفر کرات دوردست را جستجو خواهند کرد. يافتن موادي مانند دي اکسيد کربن، آب و اوزون، از شواهد قانع کننده حيات است