تحليل محتواي كتب درسي دوره راهنمايي تحصيلي 1

در يكي از سايت ها ، مطالبي در مورد كتب درسي جغر افيا وتحليل آن از جنبه آموزش جمعيت نوشته بود . اين مطالب عينا براي

دوست ارائه مي شود.

تحليل محتواي كتب درسي دوره راهنمايي تحصيلي از لحاظ كاربرد مفاهيم جمعيتي(اين مقاله مربوط به گزارش طرح تحقيقاتي مصوب دانشگاه شيراز به شماره 136 C ـ 1390 ـ PC ـ 79 مي باشد.)

محمود بحراني: عضو هئيت علمي مركز جمعيت شناسي دانشگاه شيراز چكيده اين تحقيق با هدف تحليل كتب دوره راهنمايي تحصيلي از لحاظ توجه به آموزش هاي جمعيتي به اجرا درآمده است. بدين منظور كليه كتاب هاي آموزشي دوره سه ساله راهنمايي تحصيلي به عنوان جامعه آماري تحقيق مورد تحليل و بررسي قرار گرفتند. اطلاعات جمع آوري شده در زيرمجموعه هاي مرتبط با مفاهيم جمعيتي دسته بندي شده و در جداول داده ها ثبت گرديده اند. نتايج به دست آمده نشان دهنده آن است كه تعداد مفاهيم جمعيتي بكار رفته در كتاب هاي دوره راهنمايي قابل ملاحظه است. به طوري كه در مجموع 657 مورد از اين مفاهيم از كتاب هاي ياد شده استخراج شده است. اغلب اين مفاهيم مربوط به درس جغرافيا بوده اند و پراكندگي آنها در ساير كتاب ها كم است. البته در مقايسه با نتايج تحقيق مشابه قبل به نظر مي رسد در كتاب هاي جديد از تمركز مفاهيم جمعيتي در كتاب هاي جغرافيا اندكي كاسته شده و در ساير دروس هم اين مفاهيم كمي توسعه داده شده اند. همچنين از لحاظ پيام هاي هشداردهنده نسبت به پيامدهاي منفي رشد جمعيت نيز در كتاب هاي جديد توجه بيشتري شده است. اما به هر حال بيش از 80 درصد آنها در اين باره موضع گيري خاصي نداشته اند. واژگان كليدي درس جغرافيا، كتب درسي، دورة راهنمايي، گرايش مثبت مقدمه كشورهاي در حال توسعه با بهره مندي از پيشرفت هاي بهداشتي و تكنولوژيكي به دست آمده موفق شدند نرخ مرگ و مير را كاهش دهند اما با ثابت ماندن نرخ باروري اين امر به رشد شتابان جمعيت منجر شد (قنبر، 1374). كه خطر بالقوه اي براي روند توسعه اين كشورها مي باشد، چرا كه با توجه به محدوديت منابع طبيعي مشكلات اقتصادي ـ اجتماعي فراواني را در پيش رو دارند. رشد بي رويه جمعيت عبارت از آن است كه منابع و امكانات موجود نتواند موجب ايجاد يك زندگي متعادل براي افراد آن جامعه شود (متين، 1373). طبق بررسي به عمل آمده از سوي سازمان ملل در سال 1964 در مورد باور كشورها نسبت به رشد جمعيت بسياري از كشورها به خطرات و پيامدهاي نامطلوب رشد جمعيت بر منابع اشاره كردند در حالي كه گروه ديگري (بيشتر كشورهاي در حال توسعه يا كم توسعه يافته) نه تنها توجهي به ناملايمات و تنگناهاي اقتصادي حاصل از رشد جمعيت نداشتند بلكه نتايج مثبتي براي توسعه جمعيت قايل بودند (قنبر، 1374). براين اساس كاهش نرخ باروري به ميزان زيادي تحت تأثير باورهاي جامعه و سطح شناخت و آگاهي هاي افراد آن قرار دارد. مطالعاتي كه در زمينه مسائل مربوط به رشد جمعيت صورت گرفته اغلب ميزان آگاهي و نوع نگرش اقشار مختلف را نسبت به مسائل جمعيتي و يا شيوه هاي پيشگيري مورد بررسي قرار داده اند. اما نحوه آگاهي بخشيدن و منابع آموزشي كمتر مورد مطالعه قرار گرفته است. آگاهي هاي عمومي بيشتر از طريق رسانه هاي جمعي ارائه مي شود كه به طور پراكنده صورت مي گيرد. اگر اين آموزش ها از طريق كتاب هاي درسي در دوره هاي آموزش عمومي مثل دوره هاي ابتدايي و راهنمايي تحصيلي انجام گيرد همه گيري آن بسيار گسترده خواهد بود، زيرا دامنه جمعيت تحت تعليم در اين دوره ها، وسيع و فراگير است. براين اساس تجزيه و تحليل كتاب هاي درسي دوره راهنمايي از لحاظ آموزش مسائل جمعيتي در اين تحقيق مدنظر قرار گرفته است و از اين طريق عملكرد آموزش و پرورش به عنوان ركن اصلي تعليم و تربيت در جامعه مورد ارزيابي قرار مي گيرد. طي اين بررسي، مطالب درسي از لحاظ ميزان آموزش و تكرار مفاهيم جمعيتي مورد كنكاش قرار گرفته است. از ديگر اهداف پژوهش حاضر مقايسه نتايج آن با نتايج حاصل از تحقيق مشابهي ست كه توسط بوستاني و كاشاني در سال 1354 به عمل آمده است. آنان نيز در يك بررسي كلي به تجزيه و تحليل مفاهيم جمعيتي به كار رفته در كتاب هاي درسي دوره راهنمايي پرداختند. با توجه به گذشت بيش از يك ربع قرن از آن بررسي و نيز تحولات اجتماعي فرهنگي ـ اقتصادي و جمعيتي فراواني كه در اين مدت به وجود آمده است لازم بود اين بررسي مجدداً صورت گيرد. از طرفي در بررسي قبلي به بيان ميزان فراواني مفاهيم اكتفا شده و به تحليل محتواي پيام ها از لحاظ چگونگي نگرش نسبت به رشد جمعيت توجهي نشده بود كه در اينجا اين نقيصه مورد توجه قرار گرفته است.