جغرافياي سواحل 8

تاثیر جزر و مدٌ بر سواحل: جزر و مد نیز همچون امواج از جمله عوامل مهم تغییر در سواحل محسوب می شوند. در اینجا نیز لازم است قبل از پرداختن به نحوه ء عمل جزر و مد اندکی با ماهیت آن آشنا شویم.این آشنایی چنانچه به درک درستی از پدیده جزر و مد منتهی شود ، درک چگونگی رفتار آن را بسیار ساده می سازد . جزر و مد چیست ؟ : سطح آب دریا ها به طور منظم بالا و پایین می رود. به بالا رفتن سطح آب دریا ، مد یا آب خیز ( ) و به پایین رفتن آن جزر یا آب خسب ( ) می گویند. این جزر و مد به طور کلی معلول اثر جاذبه ماه و خورشید است که باعث تغییر مکان عمومی آب اقیانوسهای بزرگ می شود. این حرکت شبه حرکت توازنی آب در داخل وانی است که به آرامی حرکت داده می شود. اختلاف ارتفاع بین سطح بالای دریا در مد و سطح پایین دریا در جزر به جهت ساحل بستگی دارد . در دریای مدیترانه که به صورت دریای بسته ای در نظر گرفته می شود و باید بدون جزر ومد باشد ، این اختلاف ارتفاع در خلیج قابض ( در شمال افریقا) برابر 2 متر است. در اقیانوس اطلس ، سواحلی با جزر ومد خیلی کم دیده می شود ولی دامنه جزر و مد در خلیج سن میشل به 14 متر هم می رسد. وقتی که ماه و خورشید مقارن هم ( ماه نو) یا مقابل هم ( ماه کامل بدر ) باشند شدت جزر و مد افزایش می یابد ( جزر و مد فعال آب ) جزر و مد غیر فعال در موقعی است که ماه در تذبیع باشد( تربیع اول و تربیع ثانی) وقتی که یک جزر و مد فعال آب با کم شدن غیر عادی فشار آتمسفر مصادف می شود ، مد شدیدی با دامنه زیاد حاصل می شود که گاهی خساراتی ببار می آورد.اختلاف وقوع دو جزر و مد 50 دقیقه در هر شبانه روز است ( هر شبانه روز جزر و مد با 50 دقیقه تاخیر صورت می پذیرد که علت آن تاخیر 50 دقیقه ای طلوع ماه در هر محل نسبت به شب قبل است) مد و جزر عامل ایجاد جریانهایی هستند که به ترتیب به نام فلوو زوزان موسومند. این جریانها ممکن است در کف و کنار مجاری کم عمق مصب تخریب ایجاد نمایند. هر قدر ساحل پست ترباشد ، سرعت جریان فلو بیشتر است . جریان جزر ومدی در حالت جزر سرعت جریان رودخانه ها را افزایش می دهد. درحالیکه در حالت مد این سرعت تقلیل می یابد. از این نظر امواج قوی در ساحل پدید می ایند که مصب ها را می پیمایند و سواحل را جاروب می کنند.[1] جزر ومد چگونه سبب تغییر در سواحل می شود؟ به غیر از وضعیتی که گفته شد ، جزر و مد به طریقه دیگر در تحول موفولوژی سواحل نقش خود را ایفا می کند. در اثر این پدیده ، سطح آب به طور متناوب تغییر می یابد که در اثر تکرار آن و تغییرات متناوب سطح آب ، تغییراتی در عمل امواج حاصل می شود. گاهی برخی از جزر و مد های بزرگ به تدریج موجب می شوند که در ساحل ، سد های رشته ای بوجود آیند. و به صورت اشکال ویژه ای پراکنده شوند. جریاناتی که در اثر مد حاصله به راه می افتند ، بوسیله سد های مذکور منشعب می شوند ومانند امواج ، مواد را در طول ساحل جابجا می کنند.[2] انواع جزر ومد: به لحاظ دامنه جزر و مد می توان انواع آن را این گونه تقسیم بندی نمود.جزر و مد میکرو که دامنه آن کمتر از 2 متر است و ماکرو که دامنه جزر ومد بیش از 4 متر است.[3] اما از جهت تاثیر نیروی جاذبه بر سطح آب نیز شاید بتوان تقسیم بندی دیگری را قابل قبول دانست. جزر ومد مستقیم و جزر و مد غیر مستقیم. منظور از جزر ومد مستقیم ، آن بخش از سواحل هستند که مستقیما در مقابل ماه قرار می کیرند وجزر ومد غیر مستقیم ، جزر و مدی است که در سواحل نقطه مقابل سواحل با جزر ومد مستقیم ، تشکیل می شود. چنانکه می دانید، توجیه مد سواحلی که مقابل منظر ماه قرار می گیرند و رابطه آن با نیروی جاذبه ماه بسیار آسان است.اما جزر و مد همزمان در سواحلی که در نقطه مقابل سواحل اشاره شده صورت می پذیرد به دلیل تغییر و جابجایی مرکز ثقل کره زمین و بوجود آمدن نوعی خلاء جاذبه ای برای مایعات طرف مقابل است. -مبانی زمین شناسی - .بلر و ش. پومرول- دکتر فرامرز پورمعتمد و دیگران –دانشگاه تهران 1369 ص 430[1] - ژئو مورفولوژی کاربردی در برنامه ریزی...- ص 121[2] -ژئو مورفولوژی و مدیریت محیط – ج 2 – ص 139[3]