جغرافياي سواحل 6

تغییر سواحل: محیط زیست انسان دائما در حال تغییر و دگرگونی است.این تغییرات یابه طور طبیعی انجام می گیرد و یا اینکه بوسیله انسان در پهنه فضای جغرافیایی حاصل می شود.در این قسمت به تغییرات در سواحل بدون در نظر گرفتن نقش انسان تاکید شده است و بقیه آن را به مباحث بعدی موکول می شود. فرسایش ساحلی بخشی از زمین های بالاتر از سطح مدٌ دریا را نیز در بر می گیرد.از جمله می توان دریابار ها را ذکر کرد. به غلاوه مناطقی که همیشه زیر آب غرو رفته اند نیز بر اثر پیدایش شکستها و تخریب بوسیله جریانهای زیر دریایی و امواج می توانند جزو قلمرو فرسایش ساحلی محسوب شوند.از این رو تغییر در ساحل را شاید بتوان معلول سه عمل امواج، جریانهای دریایی و انحلال دانست .[1] سواحل نیز همچون سایر مقوله های طبیعی دارای مراحل مختلف عمر هستند به نحوی که می توان رفتار سواحل را از جوانی تا پیری مورد بررسی قرار داد. دوره جوانی سواحل مربوط به چین خوردگی های دوران زمین شناسی می شود که ساحل بوجود آمده است .شکل سواحل در این دوره با ساختمان زمین مطابق و تقریبا یک نواخت است. در دوره بلوغ کار تنظیم سواحل ادامه دارد بتدریج بریدگی های ساحلی از بین رفته کوهها فرسوده و خلیج ها ی مصبی از مواد رسوبی پر و وسعت ساحل زیاد و جزایر نزدیک ساحل به مرور بخ خشکی متصل گشته ، سواحل صاف و هموار و حرکات آب دریا در آن بی تاثیر خواهد شد.و نهایتا در دوره پیری تقریبا پایان عمر ساحل است و تنها در صورتی که حرکات پوسته جامد تغییر شکلی در سواحل ایجاد نمایند سواحل فعالیت خود را از نو آغاز خواهند نمود.[2] بطور خلاصه علل تغییرات در ساحل عبارتند از :1-فرسایش 2- رسوبگذاری دریایی 3- تغییرات سطح دریا ( ایستاتیسم ) 4- ایزواستازی 5- فرونشینی قاره ها 6-خمیدگی قاره ای ( که علامت آن وجود دره هایی با مشخصات دره های خشکی که در عمق 2000 متری قرار گرفته اند ، می باشد.). برای تکمیل این بحث توضیح برخی از اصطلاحات مطرح شده لازم است . این اصطلاحات عبارتند از : دریا بار ، ایوان ساحلی ، پلاژ ، پولیر ، خلیج دهانه ای ، باطلاق دریایی ، دلتا ، سواحل مرجانی . دریابار یا فالز ، برآمدگیبا شیب بسیار تند ( تقریبا بین 15 تا 90 درجه شیب )و فاقد پوشش گیاهی که بلندی آن متغیر بوده ومحل پیدایش آن درست در نقطه تماس خشکی با دریا می باشد. دریابار ها تنها در سواحل صخره ای بوجود نمی آیند . گاهی در سازندهایی مانند لیمون نیز مشاهده می شوند. دریابارها را به لحاظ میزان فعالیت می توان به دو دسته دریابارهای زنده ( آنهایی که هنوز در حال جدال با امواج هستند) و دریابارهای مرده ( آنهایی که فاصله تا محل اصابت امواج پیدا کرده اند) تقسیم نمود. چگونگی تشکیل دریابار ها به عوامل مختلفی بستگی دارد از جمله این عوامل عبارتند از : 1- پسروی دریا ها 2- فرسایش تفریقی در منطقه ساحلی 3- ضربات شکننده امواج در سواحل 4- فرسایش شیمیایی پای دریابار 5- گسل ( گسلها معمولا دریابار های غیر حقیقی را بوجود می آورند) 6- مواد مذاب درونی 7- لغزشها . ایوان ساحلی: منطقه مسطحی در قسمت جلوی دریابار که حاصل فرسایش و انحلال است و گاهی تا زیر سطح جزر آب دریا نیز امتداد می یابد. پلاژ ( ) : سطحی از کنار دریا که از تراکم موتد پوشیده شده باشد. مواد تشکیل دهنده پلاژ اغلب درشت تر از گل و لای است . پلاژ های موجود در کنار دریا های پست از لجن تشکیل شده است و پلاژهایی که از قلوه سنگ پوشیده شده ساحل شن زار می گویند.بخشی از پلاژ خارج از آب و بخش دیگر در زیر آب قرار دارد که اغلب بوسیله ستیغی محدود می شود هر چه به سمت آب نزدیکتر شود مواد موجود در پلاژ ریزتر می شوند. بخشی از پلاژ که بیرون از آب قرار دارد اغلب دارای تپه های ماسه ای هستند . بلندی این تپه ها به زحمت به چند متر می رسند . اما گاهی تپه هایی به ارتفاع حدود 100 متر نیز تشکیل می شود که بوسیله باد های شدید که از وسط دریا به ساحل می وزد ، بوجود می آیند( تپه ماسه های پیلا در ساحل کاسگنی ) پولیر ( ) پلاژهایی که در آن فلش ها ( ) موجب مسدود شدن مدخل یک خلیج کوچک می گردند و آن خلیج را به کولاب تغییر شکل می دهند . اگر فلش ها ، جزیره ای را به ساحل مجاور ارتباط دهند به آن تومبولو ( ) می گویند. خلیج دهانه ای ( ) : بخشی از رودخانه است که در آنجا جزر و مد دریا به خوبی حس می شودو گاهی آب دریا در خلاف جهت آب رود پیشروی می کند. باتلاق دریایی ( ) : منطقه پستی است که رودخانه به آن وارد نمی شود اما شعبه ای از آب جاری کوچک ممکن است داخل آن گردد .باتلاتق های دریایی چنانچه پوشش گیاهی کم داشته باشند ، اسلیک و در صورتی که پوشش گیاهی آن زیاد باشد ، اسکور نامیده می شود. دلتا ( ) : مصب رودخانه است که در آن آبرفتها متراکم شده و دائما در حال توسعه است.. معمولا در جایی تشکیل می شوند که جزر و مد نبوده یا ضعیف باشد. یا در مصب رودهایی که میزان رسوبات بیش از قدرت حمل دریایی باشد ، دلتا ممکن است سر از آب در نیاورد که به آن دلتای زیردریایی می گویند. سواحل مرجانی : بقایای جانداران زنده دریایی که از جنس آهک هستند ، اشکالی را بوجود می آورند مانند سدهای صخره ای ، صخره های حاشیه ای صخره های حلقوی که کامل ترین آن آتول ( ) نامیده می شود. هر آتول از یک مرداب مرکزی به نام لاگون و کمربندی از مرجان که آن را احاطه کرده است ، تشکیل می شود.[3] -مبانی ژئومورفولوژی –ص 343[1] -شناخت پیکر زمین –ص 287[2] - مبانی ژئومورفولوژی _ فصل جغرافیای ساحلی صفحات مختلف[3]