جغرافياي سواحل 7

تاثیر امواج بر سواحل : دیدیم که یکی از عوامل بسیار موثر در تغییرات سواحل ، موجها هستند . حال قبل از اینکه به چگونگی تاثیر امواج بر سواحل بپردازیم ، ضرورت دارد که خود موج را بشناسیم. طبیعتا این شناسایی نه از نقطه نظر فیزیکی محض، بلکه مراد از شناسایی امواج، کمیت های جغرافیایی- فیزیکی و خصوصیات رفتاری آن می باشد. موج چیست؟ " از حرکت نوسانی آب دریا موج بوجود می آید. هر مولکول آب ضمن حرکت ، تقریبا دایره ای رسم می کند.به قسمی که هر مولکول به طور مداوم تقریبا به یک جهت عبور می کند واین یک حرکت نوسانی می باشد که بر خلاف حرکت انتقالی است.زیرا در حرکت انتقالی، مولکولها به صورت مجتمع جابجا می شوند.موجی که بوسیله باد بوجود می اید یک موج بادی است. و امواج متوالی ناشی از با د را امواج آزاد می گویند. اما این امواج خارج از فضایی منتشر می شوند که با د از آنجا می وزد.امواج حاصل از باد به دو دسته امواج دریایی یا محلی و امواج اقیانوسی یا امواج طوفانی تقسیم می شوند.البته نوع دیگری از امواج نیز وجود دارد که منشاء آن باد نیست بلکه جابجایی پوسته کف اقیانوسی ( دریایی) و وقوع زلزله های دریایی سبب بروز آن می شود. این دسته اخیر را سونومی( ) می نامند که در فارسی به غلط آنرا تسونومی نامیده می شود. سونومی لغتی ژاپنی به معنای موج بندری است. و گاه با سرعتی معادل 600 تا800 کیلومتر در ساعت سواحل را در می نوردد. اندازه امواج نسبت به نیروی باد و طول مدت وزش باد و همچنین به وسعت سطح آبی که باد برروی آن می وزد تفاوت می کند . ارتفاع امواج به ندرت از 5 متر تجاوز می کند و فاصله بین دو موج ( طول موج) همیشه بیشتر از بلندی آن است. در جدول زیر رابطه بین شدت باد و امواج را مشاهده می کنید. روابط بین شدت باد و امواج ( گیرلف – امدن 1980 با اندکی اغماض)[1] با د پارامتر های امواج شدت متر بر ثانیه کیلومتر در ساعت ارتفاع تقریبی موج به متر طول موج به متر دوره موج به ثانیه 2/0-0 1< - - - 0 5/1-3/0 3/3-6/1 4/5-4/3 9/7-5/5 7/10-8 8/13-8/10 1/17-9/13 7/20-2/17 4/24-8/20 4/28-5/24 6/32- 5/28 9/36- 7/32 موج چگونه عمل می کند؟ به محض نزدیک شدن امواج به ساحل در موج تغییراتی حاصل می شود، چنانچه عمق آب در ساحل کمتر از نصف فاصله بین دو موج باشد.( طول موج) دراین صورت موج می شکند یعنی مسیر خود را عوض می کند.به طوری که موازی با سطح انحنای عمق در آمده و به طور عمود ساحل را مورد حمله قرار می دهد. در قسمت مقدم دماغه ها یعنی جایی که عمق کاهش می یابد شدت موج نسبت به مدخل یک خلیج شدیدا کاهش می یابد. در همان زمان موج تغییر شکل هایی به خود می گیرد. در آبهای کم عمق، حرکت دورانی مولکولها نمی تواند ادامه یابد . در نتیجه موج به هم خورده و به صورت توده ای کف مانند در می آید و موج نوسانی به یک موج انتقالی تبدیل می شود. موج انتقالی ممکن است به علت فشاری که دارد ، عمل تخریب را با شدت انجام دهد . یعنی به علت حمل عناصر و مواد سخت ، ضربات شدیدی را به ساحل وارد سازد.[2] با گشاد شدن شکاف ها و دیاکلازها ، امواج می توانند در جدا شدن ضخره ها و تخته سنگ ها و متلاشی شدن آنها موثر باشند. . ابعاد و اشکال مواد حاصل از تخریب سنگ ها ، نه تنها به نوع سنگ بسنگی دارد بلکه با قلمرو آب و هوایی نیز در ارتباط است.....میزان تخریب در سواحل به قدرت مکانیکی امواج بستگی دارد. در اثر هجوم و حرکت امواج و بر خورد آبها با سنگها ، فشار بسیار زیادی بر سواحل وارد می آید که نسبت به ارتفاع و طول موج آنها متفاوت است. یک موج به ارتفاع 3 متر و با طول موج 30 متر ، فشاری معادل با 8 تن در متر مربع به یک سطح عمودی وارد می کند. و اگر ارتفاع موج 13 متر و طول آن 150 متر باشد، این فشار به 30 تن در متر مربع افزایش می یابد.هنگام برگشت آبها ، نوعی مکش ایجاد می شود که همراه با نیروی جاذبه زمین ، جابجایی مواد را به طرف دریا آسانتر می کند.ضربه ای که به این طریق به عت برخورد توده ای از آب به سنگهای سواحل وارد می آید ، تخته سنگهای بزرگی را به وزن بیش از 2 تن به حرکت در می آورد. اثر تخریبی امواج هنگامی شدیدتر است که هوا طوفانی باشد. طوفانهای شدید باعث تغییرات چشمگیری می شوند.در مواقع طوفانی قلوه سنگهای سواحل به طرف دیواره آنها پرتاب می شوند. حفر دیگهای غول در برخی از قسمتهای دریابار و سواحل با این پدیده و نوع سنگ مادر درارتباط است.غارهایی که در اثر برخورد گرد آبهای شدید حاصل از امواج با دیواره درست می شوند، بوسیله این پدیده وسعت می یابند. این عمل را پیر بیرو میترایاژا که به معنی توپ باران و در اینجا سنگ باران است ، می نامند. در تاثیر امواج روی ساحل ، نحوهء تخریب و متلاشی شدن سنگها نیز ، در اثر عوامل هوازدگی نقش عمده ای دارد . تخریب سنگها خواه در اثر برخورد امواج و یا در نتیجه فعالیت عوامل هوا زدگی و یا در هردو .نقطه شروع کار است.و در واقع برای فراهم شدن مواد جهت حمل به وسیله جریانات حاصل از امواج مرحله مقدماتی محسوب می شود. [3] - جغرافیای طبیعی دریاها – ص 68 [1] - مبانی ژئو مورفولوژی – ص 344[2] - ژئومورفولوژی کاربردی در برنامه ریزی.....ص119[3]